 |
| Photo: Fredric Westin, Public domain, via Wikimedia Commons |
Jean Babtiste Bernadotte to najbardziej odpowiednia osoby to udzielenia odpowiedzi na pytanie Jak zostać królem? Syn francuskiego prawnika wywodził się z drobnej burżuazji i szybko wspinał się po szczeblach wojskowej kariery. Jednak nawet w najśmielszych snach nie przypuszczał, że może zostać królem Szwecji. Ten człowiek udowodnił, że w życiu można osiągnąć wszystko i zrobić karierę o jakiej ludzie marzą nawet w naszych czasach.
Powszechnie mówi się, że Bernadotte, jako syn prawnika z Pau, pochodził z drobnej burżuazji, jednak jego dziadkowie i pradziadkowie byli zwykłymi robotnikami trudniącymi się ciężką pracą fizyczną. Życie rodziny Bernadotte odwróciło się dopiero za sprawą Jeana Babtiste i jego zdumiewającej kariery wojskowej. Po wybuchu Rewolucji Francuskiej Napoleon Bonaparte wprowadził dość powszechną dla armii francuskiej praktykę otwarcia drogi do awansu dla przedstawicieli spoza warstw arystokratycznych i szlachty. Można więc wspomnieć o marszałku Augereau, który był synem murarza, czy marszałku Oudinot - synu piwowara. Znając te aspekty z historii wojsk armii francuskiej łatwiej zrozumieć jak syn prawnika i potomek robotników mógł zrobić tak imponującą karierę wojskową we Francji. Bernadotte szybko wstąpił do armii królewskiej, gdzie osiągnął stopień sierżanta. Jego kariera wojskowa nabrała rozpędu po wybuchu rewolucji w 1789 roku. Już pięć lat później został generałem. W 1804 roku Napoleon Bonaparte nominował go do urzędu marszałka Francji. Trzeba tutaj zaznaczyć, że odebrał całkiem dobre wykształcenie jak na swoją pozycję społeczną. Już rok po zostaniu marszałkiem Francji objął komendę nad Pierwszym Korpusem Wielkiej Armii. Zaledwie kilkanaście miesięcy później Napoleon nadał mu tytuł księcia w uznaniu zasług w bitwie pod Austerlitz. Nowy tytuł otworzył Bernadotte drzwi do wielkiego świata i możliwości o jakich nawet nie marzył. Od 1806 roku przez kolejne cztery lata nosił tytuł księcia Pontecorvo. Ten samy tytuł objęła jego żona Desiree Clary, którą poślubił w 1798 roku. Swoimi poczynaniami Jean udowadniał żonie, że jest równie dobrą partią co Napoleon Bonaparte z którym była wcześniej zaręczona. Po tym jak Bonaparte w 1796 roku zerwał z nią zaręczyny poznała Jeana Babtiste Bernadotte, którego rodzina uznała za wystarczająco dobrą partę. Warto również zaznaczyć, że dużą rolę w kolejnych sukcesach męża odgrywała Desiree, choć nie uchodziła za zbyt inteligentną, Napoleon nigdy o niej nie zapomniał, a z sympatii jaką ją darzył miał korzystać jej mąż.
W 1810 roku przedstawiciele szwedzkiego Riksdagu przybyli do Francji, aby uzyskać aprobatę Napoleona Bonaparte do osadzenia Bernadotte jako następcy tronu Szwecji. Król Carl XIII nie doczekał się żyjących potomków z prawego łoża. Na jego następcę wybrano więc Christiana Augusta, szwagra duńskiego króla. Niestety zmarł zaledwie kilka miesięcy po przybyciu do Szwecji. Wówczas sprawa wróciła do punktu wyjścia, wątły stan zdrowia króla tylko wzmagał presję wyboru kolejnego następcy. Carl Otto Mörner, szwedzki oficer, postanowił zasugerować, by następcą tronu został marszałek napoleoński Jean Babtiste Bernadotte. Podczas spotkania szwedzkich parlamentarzystów z Napoleonem cesarzowi Francji spodobał się ten pomysł i zdecydował o jego zaaprobowaniu. Już 21 sierpnia 1810 roku członkowie parlamentu zebrali się w Örebro, którzy jednogłośnie przyjęli jego kandydaturę licząc, że dzięki temu wojska francuskie wesprą Szwecję w odzyskaniu zajętej przez Rosjan Finlandii. Jeszcze w tym samym roku został oficjalnie adoptowany przez króla Carla XIII i przybył do Szwecji, aby w marcu 1811 roku rozpocząć regencję. Desiree nie była zachwycona chłodną Skandynawią i już w lecie 1811 roku zostawiła w Szwecji jedynego syna oraz męża i wróciła do Paryża. W tym czasie Bernadotte znalazł pocieszenie w ramionach nowej towarzyszki Mariany Koskull. W 1812 car Rosji, Alexander I miał nawet zaproponować, żeby Jean Babtiste rozwiódł się ze swoją żoną i poślubił jedną z jego sióstr, co uściśliło by koalicję między państwami. Przyszły król jednak nie przystał na tę propozycję.
Zaraz po objęciu faktycznej władzy w Szwecji i rozpoczęciu regencji udowodnił, że na pierwszym miejscu stawia dobro Szwecji. Zaadaptował się do obyczajów swojego nowego kraju zapominając o rewolucyjnych ideałach i zmierzając w kierunku konserwatywnym. Już w 1812 roku Bernadotte zdecydował o przyłączeniu się Szwecji do VI koalicji antynapoleońskiej, kiedy to Napoleon zaatakował Rosję i poniósł klęskę. W bitwie pod Lipskiem dowodził wojskami szwedzkimi tak, aby uniknąć rozlewu krwi. Po stornie jego sojuszników poległo 56 tysięcy żołnierzy, 180 poległych Szwedów ogromnie kontrastowało z tą liczbą. Wywołało to pozytywne reakcje w szwedzkim społeczeństwie, jednak spowodowało oburzenie Austrii, Rosji i Prus, które odmówiły Szwecji zasiadania przy stole konferencji pokojowej. Niedługo potem Bernadotte ponownie postąpił inaczej niż sojusznicy i wyruszył z armią szwedzką na duński Holsztyn, a nie za Ren jak wojska innych państw. Po trwających zaledwie dwa tygodnie walkach Dania podpisała pokój w Kilonii w wyniku, którego Szwecja odzyskała Norwegię, a oprócz tego otrzymała od Danii milion talarów. W zamian za to Szwecja miała oddać Danii Pomorze Szwedzkie. Pokój kiloński nie przyniósł jednak spokojnego czasu. Norwescy patrioci zachęceni osłabieniem Danii ogłosili niepodległość Norwegii.
Zgromadzenie narodowe zwołane na 17 maja 1814 roku uchwaliło konstytucję i ogłosiło królem Norwegii Christiana Frederika, dotychczasowego namiestnika z ramienia króla duńskiego. Nowe państwo nie uzyskało jednak poparcia żadnego z liczących się mocarstw. W tym samym roku kres jego istnieniu położyła interwencja wojsk szwedzkich. Bernadotte zgodził się utrzymać świeżo przyjętą w Norwegii konstytucje i połączyć Norwegię ze Szwecją unią personalną, zamiast traktować tych terenów jako ziem podbitych. W wyniku unii król Szwecji Carl XIII został również królem Norwegii.
W 1818 roku król Carl XIII zmarł, a władzę w Szwecji objął Bernadotte przyjmujące tytuł Carla XIV Johana. Najpierw koronując się na króla Szwecji - w maju, a następnie na króla Norwegii we wrześniu tego samego roku przyjmując tam tytuł Carla III Johana. Na koronacjach na króla Szwecji i Norwegii zabrakło jego żony, Desiree. Do Szwecji przeniosła się dopiero w 1823 z okazji ślubu syna Oscara z Josefiną, córką Eugène de Beauharnais (francuskiego generała z czasów napoleońskich). Bardziej niż ślub syna, którego ledwo znała, do przeprowadzki zmusiła ją ciężka sytuacja finansowa. Carl XIV Johan nie chciał finansować życia swojej żony na francuskich dworze. Szwedzki rząd również nalegał na jej przeprowadzkę do Szwecji. Finalnie w 1829 roku Desiree została koronowana na królową Szwecji. Małżonkowie pozostali do końca w przyjaznych, jednak ograniczonych relacjach. Niecierpliwy król nie mógł znieść spóźnialstwa żony i jej ciągłego ignorowania etykiety. Co ciekawe monarcha zwykł jadać samotnie, to też arystokracja zapraszana na dwór często jadała oficjalne kolacje bez obecności królewskich gospodarzy. Jednak wybuchowy charakter monarchy okiełznać potrafiła tylko jego żona, wypowiadając donośne i stanowcze Bernadotte!, kiedy tylko ten wpadał w furię.
Niedługo po wstąpieniu na tron jego popularność w Szwecji i Norwegii zaczęła spadać. Norwedzy nie zapomnieli wydarzeń z 1814 roku. Chociaż Bernadotte przyjął norweską konstytucję cały czas zabiegał o zaprowadzenie zmian w jej treści chcąc otrzymać dzięki temu większą władzę i utrzymać silną pozycję. Norweska konstytucja dała tamtejszemu parlamentowi więcej uprawnień niż jakiemukolwiek organowi ustawodawczemu w Europie. Podczas gdy Carl Johan miał prawo weta absolutnego w Szwecji, w Norwegii miał tylko weto zawieszające. Poparcia Norwegów nie przyniosły mu również próby obniżenia wagi norweskiego Święta Narodowego przypadającego 17 maja. Finalnie Carl XIV Johan doprowadził w 1828 roku do uznania święta za nielegalne wydarzenie co ugruntowało negatywny stosunek Norwegów do monarchy. Wieczorem 17 maja 1829 roku doszło do Bitwy na placu - Torvslaget - starć norweskich demonstrantów chcących świętować święto narodowe - z siłami Zjednoczonych Królestw Szwecji i Norwegii. Interwencja policji i żołnierzy wywołała oburzenie społeczne w Norwegii i zmusiła Carl XIV Johana do zniesienia zakazu.
W Szwecji król koncentrował w swoich dłoniach większą władzę, jednak jego konserwatywne, niemal autokratyczne poglądy i poczynania spotykały się ze sprzeciwem społeczeństwa. W latach '30 XIX wieku pojawiły się nawet głosy chcące doprowadzić monarchę do abdykacji. Król jednak utrzymał władzę do swojej śmierci i uznaje się, że przynajmniej w niewielkim stopniu odzyskał szacunek Szwedów. Jesienią 1843 roku zachorował, wyzdrowiawszy miesiąc później nadal nie czuł się najlepiej. W ostatnich miesiącach swojego panowania premier Björnstjern kontrolował rząd, podczas gdy jedyny syn i następca tronu, książę Oscar kontrolował poczynania królestwa jako regent. Dokładnie w swoje 81 urodziny, 26 stycznia 1844 roku został znaleziony nieprzytomny w swoich komnatach, po przeprowadzeniu badań okazało się, że doznał udaru, którego skutki były nieodwracalne. Zmarł dwa miesiące później, 8 marca 1844 roku na Zamku Królewskim w Sztokholmie. Został pochowany w kościele Riddarholmen, gdzie spoczywają monarchowie z poprzednich dynastii, jak również następcy Carla XIV Johana z dynastii Bernadotte.
*inteligentną
OdpowiedzUsuńSwoją drogą, on mi trochę przypomina z wyglądu obecnego króla. Czytałam kiedyś, że miał też tatuaż ''śmierć królom!''. I skończyło się na tym, że jego potomkowie panują w czterech państwach.
I mam pytanie do Marleny. Czy będą tylko panowie, czy planujesz też napisać o królowej Josefine, księżniczce Eugenii i księżnej Dalarna Theresie? Bo niektóre postacie z rodu już były.
Na pewno będą monarchowie i ich małżonki. Niektóre postacie się już pojawiły na blogu, jednak teksty na ich temat nie zawsze były wyczerpujące, ale o tym będę decydować na bieżąco :)
UsuńWspomniana w innym komentarzu anegdota z tatuażem świetnie pokazuje, jak punkt widzenia zależy od punktu siedzenia :)
OdpowiedzUsuńDlaczego car "Alexander", a nie "Aleksander"?
Mała literówka: stornie -> stronie. I troszeczkę zabrakło mi podziału na akapity, dzięki którym tekst nie wyglądałby jak blok / ale to szczegół.
Jeśli dobrze kojarzę, to ten król, któremu jeszcze w czasach żołnierskich przepowiadano, że zostanie królem, co wtedy było nieprawdopodobne (z kolei Napoleon usłyszał, że czeka go upadek).
Cały post jak zawsze fantastyczny!
Babtiste czy Baptiste? Zawsze znana mi była tylko ta druga forma. Pisownia zależy od regionu?
OdpowiedzUsuńW Szwecji pojawia też pisownia przez "b", akurat tak było mi wygodnie pisać :) aczkolwiek rzeczywiście u nas znana jest pisownia Baptiste.
UsuńW porządku, konsekwentnie pisałaś przez B, więc było wiadome, że to nie literówka. Dzięki za wyjaśnienie :-)
UsuńSuper post, z dużą ciekawością go przeczytałam. Już nie mogę się doczekać kolejnych!
OdpowiedzUsuńZaskoczyło mnie to, że Bernadotte trochę z przypadku trafił na szwedzki tron, ale jednak chyba pokochał Szwecję.