Desiree Clary - od córki handlarza do królowej Szwecji - część 1

By François Gérard - http://historiska-personer.nu/min-s/default.html, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3452421

Była królową jedyną w swoim rodzaju. Nie miała królewskiego pochodzenia, niemal została żoną cesarza Francji, zamiast tego poślubiła marszałka napoleońskiego i z przypadku została królową Szwecji. Kraju, którego nigdy naprawdę nie pokochała.

Eugénie Bernardine Désirée Clary, bo tak miała na imię, przyszła na świat jako dziewiąte dziecko bogatego marsylskiego handlarza jedwabiem i jego drugiej żony, Françoise Rose Somis. Choć ich pochodzenie nie było arystokratyczne, to olbrzymi posag w wysokości 100 000 franków przyciągał wielu adoratorów do domu rodziny Clary. Starsza z sióstr Julia chcąc chronić majątek pozostawiony przez ojca poślubiła Josepha Bonaparte - brata Napoleona. Zostając później królową Neapolu i Francji.  Jako dziecko Desiree Clary odbierała nauki w klasztorze. Edukacja pod okiem zakonników była wówczas zarezerwowana dla wyższych klas społecznych, jednak majątek jej ojca pozwolił rodzinie na sfinansowanie trwającej niedługo edukacji. Nauki w klasztorze przerwała rewolucja francuska w wyniku, której zamknięto klasztory. Desiree wróciła do rodzinnego domu, gdzie później kontynuowała swoją edukację. Niemniej wiedza jaką posiadała w dorosłym życiu określana była za płytką i niezbyt dużą. 

Autorstwa François Gérard - http://www.marmottan.com/francais/marmottan/clary.asp, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1121042

W wieku 17 lat zaręczyła się z Napoleonem Bonaparte, którego obdarzyła szczerym uczuciem. Jednak jej ojciec twierdził, że pan Bonaparte nie rokuje dobrze i próbował wywrzeć na córce zerwanie zaręczyn. W tamtych czasach można było powiedzieć, że pan Clary się mylił, jednak patrząc na wydarzenia, które miały miejsce w kolejnych latach miał pełną rację. Ród Bonapartych nie utrzymał na długo władzy we Francji, za to dynastia Bernadotte nadal panuje w Szwecji. Zaraz po śmierci ojca w 1794 roku odkryto, że Clary w latach poprzedzających rewolucję francuską apelował o nobilitację. Z tego powodu brat Desiree, Etienne, który po śmierci ojca został głową rodziny, został aresztowany. Desiree Clary postanowiła osobiście zaapelować o uwolnienie brata, przy okazji czego poznała Josepha Bonaparte. Zaproszenie do odwiedzenia domu Clary zaowocowało rychłymi zaręczynami jej siostry, Julii i Josepha oraz późniejszym ślubem. Praca dyplomatyczna Josepha Bonaparte poprowadziła go wraz z żoną do Genui we Włoszech, gdzie osiedlili się w 1795 roku. Niedługo potem dołączyły do nich Desiree wraz z matką. Wszystko wskazuje na to, że Desiree opuszczając Francję nadal była narzeczoną Napoleona, który podczas jej nieobecności poznał Josephine de Beauharnais i to z nią postanowił związać swoją przyszłość. Nowa wybranka była bardzo wpływową i bogatą arystokratką, co wpisywało się w ambitne plany Bonapartego. Rychłe zaręczyny zaowocowały ślubem  zawartym w 1796 roku.

Podczas wspomnianego pobytu we Włoszech Desiree poznała generała Duphota, komendanta wojsk francuskich. Wielu po dziś dzień zakłada, że zaręczyny tej pary były pomysłem samego Napoleona. Z kolei Duphota do oświadczenia się Desiree miał zachęcić pokaźny posag narzeczonej i jej pozycja szwagierki Napoleona. Clary zgodziła się na zaręczyny chociaż Duphot od dawna pozostawał  w nieślubnym związku z inną kobietą i miał z nią syna. 30 grudnia 1797 roku, zaledwie dzień przed planowanym ślubem Duphot zginął w zamieszkach antyfrancuskich przed własną rezydencją Palazzo Corsini w Rzymie. Chociaż historycy są pewni, że zaręczyny tej pary miały miejsce, sama Desiree w późniejszych latach temu zaprzeczała. W 1797 roku Desiree powróciła do Paryża, a jej drogi z Napoleonem ponownie się przecięły. W Paryżu mieszkała w kręgu rodziny Bonaparte, która po zerwaniu zaręczyn przez Napoleona stanęła po jej stronie przeciwko Josephine. Ona sama również nie lubiła żony dawnego ukochanego, którą nazywano w tamtych kręgach kurtyzaną o zasłużenie złej reputacji. Bonaparte ponownie zaangażował się w zapoznanie dawniej ukochanej, którą nadal darzył sympatią, z odpowiednią partią. Tym razem przedstawił Desiree jednego ze swych kompanów, Jeana Baptiste Bernadotte, którego poślubiła  podczas świeckiej ceremonii w Sceaux, 17 sierpnia 1798 roku. Co ciekawe w umowie małżeńskiej jaką zawarli Desiree uzyskała niezależność majątkową. 4 lipca 1799 r. urodziła jedyne dziecko, syna Oscara. Po ślubie z Desiree kariera Bernadotte nabrała tempa. Jean Babtiste miał zawdzięczać rozwój swojej kariery nie tylko żonie, ale i szwagierce, Julii.

Wyświetl ten post na Instagramie.

Post udostępniony przez Women from History (@womenfromhistory)

Podczas zamachu stanu w 1799 r., w wyniku, którego Napoleon objął władzę, Desiree była wykorzystywana zarówno przez rodzinę Bonaparte, wywierania wpływu na męża, jak i Bernadotte do wpływania na kroki samego Napoleona. Nalegano również, aby wydobywała od męża informacje o podejmowanych działaniach. Świadomy tego Bernadotte utrzymywał swoje plany w tajemnicy przed żoną. Podczas puczu para została zmuszona do schronienia się w wiejskiej willi generała Sarrazina w Villeneuve. Wiele źródeł wskazuje, że podczas ucieczki Desiree była przebrana za mężczyznę, co pozwoliło jej ujść z życiem. Powszechnie uważa się, że właśnie ze względu na rodzinę Jean Babtiste zachował względną bierność w trakcie puczu. W 1804 roku Francja szykowała się na koronację Napoleona Bonaparte, w tym samym roku Bernadotte objął urząd marszałka Francji. Przyjmuje się, że Desiree pomimo uchodzenia za niezbyt inteligentą odegrała w tym dużą rolę. Przez wszystkie lata od rewolucji, aż do wybrania jej mężna na następcę tronu Szwecji, była rozjemcą w sporach Bonapartego i Bernadotte. Gdy przygotowano koronację Cesarza Francuzów dla Marszałka Bernadotte przeznaczono szczególną rolę osoby niosącej łańcuch, który w trakcie ceremonii Napoleon nałożył sobie na szyję Napoleon. Ogromny przepych i bogactwo, którego zażyczył sobie Napoleon poskutkowało przekazaniem gigantycznej sumy pieniędzy marszałkom dworu, aby ci zakupili swoim żonom olśniewającą biżuterię. Wówczas Desiree weszła w posiadanie rubinowego garnituru biżuterii, który po dziś dzień noszą członkinie Duńskiej Rodziny Królewskiej.

Desiree ponad wszystko kochała Paryż i często obawiała się, że będzie musiała towarzyszyć mężowi w jego podróżach. W czasie, gdy jej mąż był gubernatorem miast hanzeatyckich i gubernatorem Hanoweru, Madame Bernadotte kilka razy odwiedziła go w Hamburgu z synem, ale nigdy nie została tam na dłużej, szukając coraz to nowych pretekstów do powrotu do stolicy Francji. Kiedy jej małżonek został księciem Pontecorvo w 1806 roku, miała z niepokojem zapytać, czy będzie zmuszona opuścić Paryż i przenieść się do małego księstwa we Włoszech. Z ogromną radością przyjęła, że nie będzie to konieczne. W 1807 roku odwiedziła swojego męża w Spandau oraz w Marienburgu w Prusach Wschodnich, gdzie opiekowała się nim podczas choroby. Kiedy tylko Bernadotte wyzdrowiał wróciła do Francji licząc, że przez długi czas nie będzie już musiała jej opuszczać. 

W 1810 roku Jean Babtiste, za zgodą Napoleona i członków szwedzkiego parlamentu, został adoptowany przez króla Szwecji Carla XIII. Samej Desiree z całą pewnością spodobałaby się rola żony gubernatora Rzymu, którą jej mężowi miał zaproponować Bonaparte. Jednak i tym razem Bernadotte postanowił iść swoją ścieżką i udał się na daleką północ. Desiree sądziła na początku, że nowe stanowisko męża będzie podobne do tytułu księcia Pontecorvo i nie spodziewała się, że będzie musiała odwiedzać Szwecję częściej, niż była zmuszona odwiedzić małe włoskie księstwo. W przyszłości miała przyznać, że interesowała się tylko Francją i nie obchodziły jej żadne inne kraje. Po jej poczynaniach nieciężko dojść do takich wniosków. Swój wyjazd do Szwecji opóźniała do maksimum i nie opuściła Francji wraz z mężem. Odpowiadała jej nowa rola na francuskim dworze cesarskim, co tydzień była zapraszana na dworskie uroczystości i ze zgrozą przyjęła do wiadomości, że tym razem musi opuścić Paryż na dłużej. Skandynawski kraj bardzo ją przerażał, dworzanie opowiadali jej o kraju położonym blisko bieguna północnego, pełnym niedźwiedzi polarnych. Ostatecznie opuściła Paryż i udała się w długą podróż przez Hamburg i Kronborg w Danii oraz cieśninę Sund do Helsingborg w Szwecji. Jak opisują historycy, 22 grudnia 1810 roku przybyła wraz z synem na dwór, a 6 stycznia została przedstawiona dworowi królewskiemu podczas przyjęcia na Zamku Królewskim w Sztokholmie.

Wyświetl ten post na Instagramie.

Post udostępniony przez France et Gloire (@france.et.gloire)

Szybko jednak okazało się, że Clary nie odnajdzie się na zimnym, szwedzkim dworze. Brakował jej rozrywek, którymi przepełniony był francuski dwór cesarski, gier, bali oraz rodziny.  Nie była w stanie nauczyć się języka szwedzkiego, ani nawiązać bliższych znajomości ze szwedzką śmietanką towarzyską. Szwedzki klimat był dla niej ogromnym szokiem. Przybywszy do Szwecji zimą ze zgrozą przyglądała się zaspom śniegu, którego nienawidziła tak bardzo, że patrząc przez okno powozu płakała. Jean Babtiste po przybyciu do Szwecji przeszedł na luteranizm, niedługo po przybyciu do kraju Desiree z synem, mały Oscar również miał zmienić swoją wiarę. Zgodnie z obowiązującym wówczas prawem o tolerancji nie wywierano jednak wpływu na zmianę wiary przez Desiree, która pozostała katoliczką. Specjalnie dla niej wybudowano w Sztokholmie katolicką kaplicę. Chociaż Clary nie była nazbyt religijna regularnie uczestniczyła w mszach, które przypominały jej ukochaną Francję. 

Desiree nie była w stanie dostosować się do wymogów formalnej etykiety, a ze względu na brak znajomości szwedzkiego nie mogła pełnić obowiązków reprezentacyjnych. Na dworze otaczała się francuskimi damami dworu, które tylko utwierdzały ją w przekonaniu, że Szwecja nie jest dla niej odpowiednim miejscem. Nie miała dobrych stosunków z królową Hedvig. W swoich słynnych pamiętnikach królowa opisywała ją jako dobroduszną, hojną i miłą, kiedy chciała taką być, ale także jako niedojrzałe zepsute dziecko, które nienawidziło wszelkich żądań i nie było w stanie poradzić sobie z żadną formą reprezentowania Szwecji. Zauważyła także, że jako Francuzka w każdym calu  narzekała na wszystko, co nie było francuskie. Warto jednak zaznaczyć, że Hedvig przerażała wizja utraty pozycji na własnym dworze i często spiskowała przeciwko Desiree.

Żona następcy tronu opuściła Szwecję w lecie 1811 roku wracając do Francji. W Sztokholmie zostawiła nie tylko męża, ale i jedynego syna, Oscara. Do Szwecji miała powrócić dopiero na jego ślub.

Źródło:

Desideria, Svenskt biografiskt lexikon (SBL) 

Desideria, Norsk biografisk leksikon 

Lars O. Lagerqvist (1979). Bernadotternas drottningar 

https://pl.qaz.wiki/wiki/D%C3%A9sir%C3%A9e_Clary